Ochrona oczu w stomatologii

Zabiegi wykonywane w gabinetach stomatologicznych narażają pacjenta oraz personel medyczny na ciągłe ryzyko związane z czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi. Okolice oczu są szczególnie narażone na urazy fizyczne oraz chemiczne, a otwarte rany sprzyjają rozwojowi zakażeń i stanów zapalnych oraz mogą prowadzić do poważnych dla zdrowia konsekwencji. Większość dorobnych urazów oczu nie jest powodem do niepokoju. Niemniej jednak, w niektórych przypadkach mogą one doprowadzić do ograniczenia pola widzenia a nawet całkowitej utraty wzroku. Dlatego ochrona oczu podczas zabiegów stomatologicznych jest niezwykle ważną kwestią.

W latach 80-tych XX wieku środki ochrony oczu były bardzo rzadko stosowane. Rozprzestrzenianie się ludzkiego wirusa zespołu nabytego niedoboru odporności (HIV) znacznie podniosło świadomość zagrożeń związanych z niezabezpieczoną spojówką oka. Farrier wspólnie z innymi autorami po przeprowadzeniu badań na przykładzie 200 dentystów uznał, że 87% z nich zwykle nosi okulary ochronne z czego 48% badanych przypadków doznało urazu bądź miało do czynienia z infekcją oka.
Natomiast 75% badanych stwierdziło, że do takich wypadków doszło, ponieważ nie nosili okularów ochronnych. Odsetek pomocniczego personelu medycznego oraz asysty noszących okulary jest bardzo niski i wynosi zaledwie 48%.

Naszym obowiązkiem jest używać środków ochrony indywidualnej oraz przekonywać do tego innych. Musimy chronić nie tylko siebie ale także personel pomocniczy i naszych pacjentów. Podczas zabiegów używamy różnych ostrych
narzędzi stomatologicznych (skalpele, igły, zgłębniki itp.) oraz mamy kontakt z substancjami zawierającymi np. szkodliwe kwasy i zasady, które dodatkowo znajdują się blisko twarzy pacjenta oraz w łatwy sposób mogą dostać się do jego oczu. Ponadto, korzystanie z okularów ochronnych nie powinno ograniczać się wyłącznie do sytuacji gdy wykonujemy zabiegi
przy pacjencie.

Odsetek asysty dentystycznej noszącej okulary ochronne podczas czyszczenia instrumentów jest znacznie niższy nawet wobec świadomości, iż obchodzenie się z różnymi przedmiotami przed procesem ich dekontaminacji wiąże się z ogromnym ryzykiem zakażeń krzyżowych.

Brak ochrony oczu podczas pracy w gabinecie stomatologicznym naraża nas na możliwy uraz lub podrażnienie oka. Dla uproszczenia, można podzielić je na dwie grupy:

Obrażenia fizyczne:

• Uraz spowodowany uderzeniem
• Uraz chemiczny
• Uraz spowodowany promieniowaniem
• Zmiany zakaźne

Zakażenia miejscowe

• Infekcje ogólnoustrojowe

Najczęściej występujące obrażenia podczas zabiegów są to drobne urazy, zwykle spowodowane uderzeniem podczas używania sprzętu i instrumentów dentystycznych lub innych przedmiotów metalowych: tego typu obrażenia zazwyczaj goją się same bez potrzeby wdrożenia dodatkowego leczenia, choć należy pamiętać, że mogą one wywołać infekcję wtórną. W następstwie poważniejszych zdarzeń może dochodzić do urazów związanych z krwawieniem spowodowanym przez ostre narzędzia, które mogą naruszyć ciągłość tkanki; powoduje to silny ból i krwawienie ograniczające pole widzenia oraz wymaga założenia szwów. Takie urazy mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku lub być przyczyną następstw w postaci zaćmy, zniekształceń źrenicy lub zapalenia błony naczyniowej oka.

Ich główną przyczyną są roztwory o charakterze kwasowym lub zasadowym, które mają bezpośredni kontakt z okiem. Mogą one wywołać zapalenie spojówek, zwyrodnienie rogówki oraz pozostawić trwałe ślady na powierzchni gałki ocznej. W takiej sytuacji kuracja wymaga obfitego płukania w celu usunięcia pozostałości substancji z oka. Dodatkowo zaleca się używanie środków lubrykujących, stosowanie kortykosteroidów, antybiotyków miejscowych oraz witaminy C. W większości przypadków możliwe jest odzyskanie 100% sprawności oka.

Podczas niektórych zabiegów dentystycznych używa się światła niebieskiego lub laserów. Swiatło niebieskie ma działanie fototoksyczne, które może prowadzić do zapalenia siatkówki lub zwyrodnienia plamki żółtej. Przyczynia się również do starzenia siatkówki czego pierwszym objawem jest pojawienie się tzw. markerów starzenia w postaci lipofuscyny. Aby temu zapobiec stosuje się okulary o pomarańczowych szkłach, które chronią oczy przed szkodliwym efektem różnego rodzaju promieniowania [3]. Coraz częściej stosowane w klinikach dentystycznych lasery przyczyniły się do wzrostu powikłań w postaci osłabienia spojówki oka, zwłaszcza z powodu niewłaściwego zastosowania niezbędnych akcesoriów ochronnych takich jak bezpieczne okulary. Ponadto, nagromadzenie resztek tkanek na końcówce tnącej lasera skutkuje powstawaniem gazów, które po podgrzaniu mogą spowodować oparzenia. Oko pochłania również promieniowanie widma ultrafioletu (UV i UV-B), które może doprowadzić do zaćmy, zapalenia siatkówki a nawet choroby nowotworowej gałki ocznej. Stosowanie odpowiednich okularów ochronnych jest konieczne zarówno dla pacjenta jak i operatora.

“Zakażenia miejscowe” to te, które bezpośrednio wpływają na oko w wyniku przenoszonych drogą kropelkową zakażeń lub też infekcji związanych z urazem. Wilcox wspólnie z innymi autorami [5] stwierdzili podwyższone ryzyko występowania opryszczkowego zapalenia rogówki u pacjentów noszących soczewki kontaktowe, którzy nie korzystają z okularów ochronnych w gabinecie stomatologicznym. Afzha wspólnie z innymi autorami [6] w przeprowadzonym badaniu dotyczącym noszenia soczewek kontaktowych przez lekarzy dentystów, którzy dodatkowo mieli okulary ochronne stwierdzili, że po zabiegu skalingu oraz po leczeniu kanałowym, tylko 50% soczewek uległo zanieczyszczeniu. W
przypadku lekarzy dentystów, którzy nie stosowali okularów ochronnych, zanieczyszczeniu uległo 100% soczewek.

Częste zdarzenia w stomatologii spowodowane są bezpośrednim kontaktem skażonego płynu ze spojówką oka. Pomimo, że ryzyko serokonwersji jest niskie, nigdy nie należy lekceważyć ochrony oczu. Zgłaszane przypadki serokonwersji obejmują patogeny takie jak HIV, HBV, HCV. Powszechny wirus grypy oraz obecny koronawirus może również przedostawać się przez spojówkę oka. Ryzyko serokonwersji HBV wynosi 1%. W przypadku HIV nie ma na to obecnie dowodów, natomiast ryzyko
zarażenia wirusem zapalenia wątroby typu C przez spojówkę jest bardzo rzadko spotykane. Niemniej jednak, istnieje udokumentowany przypadek pielęgniarki pracującej na oddziale dializacyjnym, u której stwierdzono takie zakażenie HCV. Okulary korekcyjne mogą być noszone wraz z okularami ochronnymi przez co zwiększamy poziom ochrony oczu.
Takie środki ochrony nie tylko zapobiegają przed przedostaniem się zanieczyszczonych aerozoli bezpośrednio do oka, ale również chronią większą część twarzy zapobiegając samozanieczyszczeniu oczu u personelu medycznego poprzez dotyk [8].